به گزارش روابط عمومی
استان البرز به مساحت پنج هزارو۸۰۰ کیلومتر مربع یکی از مناطق پربارش کشور تا پیش از دهه ۷۰ به شمار رفته به طوریکه گاهی میانگین بارندگی سالانه آن از ۶۰۰ میلی متر فراتر رفته اما از این دهه به بعد نفس گرم خشکسالی و تغییر اقلیم آثار مخربی برعرصه های طبیعی و آبی آن داشته است.
این استان دارای رودخانه های بزرگی مانند رودخانه کرج ، شاهرود طالقان ، برغان و کردان است که از رشته کوه های البرز جنوبی سرچشمه می گیرند و به برکت برف زمستانی این رشته کوه ها می توانند ادامه حیات دهند اما در دهه های اخیر این رودخانه ها هم در پس خشکسالی و تغییر اقلیم کم آورده اند.
اینک رودخانه کردان که در دهه های گذشته چهارفصل سال آب در آن جاری بود از اواخر بهار تا اواسط یا اواخر پائیز دچار خشکی شده و رودخانه به یک شن زار گسترده تبدیل می شود.
دشت های استان البرز در گذشته های نه چندان دور از خوان پرنعمت رودخانه ها و برف زمستانی مشروب می شدند و آب های سطحی را به دل زمین هدایت می کردند تا جائیکه آب در عمق پنج تا ۱۰ متری زمین در دسترس قرار می گرفت.
برکت سفره آب در البرز تا پیش از دهه ۷۰ به حدی بود که باغ های بزرگ در دشت و دامن استان قد علم کرده بودند و درختان کهنسال هر سال جوانتر از گذشته شاخ و برگ می دادند یا در زمستان با قندیل یخی به خواب می رفتند.
تالاب صالحیه نظرآباد از شریان پرخروش آبهای سطحی تا دهه ۹۰ به حیات تابستانی خود ادامه داد و حتی جانوران آبزی مهاجر در فصل گرم سال از این منبع آبی قصد جدایی را نداشتند.
این تالاب که بیش از ۳۰ هزار هکتار از اراضی دشت های ۲ استان البرز و قزوین را در برگرفته به یک منبع تامین آب برای محصولات کشاورزی منطقه تبدیل شده بود و وجود یک زهکش که امروز به عنوان عامل مخرب زیست محیطی در منطقه شناخته شده، بیانگر آن است که تالاب فقط سفره پرندگان و زینت زمین نبود بلکه کشاورزی هم از برکت آن بهره می برد.
اکنون چند سالی است که تالاب در فصل بارش به یک باریکه آبی تبدیل شده و از اواخر بهار تا شروع فصل آبی سال جدید گردوخاک در آن به پا می شود که دود آن به چشم ساکنان اطراف و حتی به پایتخت هم می رسد.
در این میان برداشت های بی رویه آب از سفره های زیر زمینی نیز به تنش آب شدید انجامید و امروز استان البرز در کنار بحران آب با بحران فرونشست و رانش زمین مواجه است .
رانش زمین بهار امسال در منطقه حصار کرج به تعداد زیادی واحد مسکونی خسارت وارد کرد و پیش از آن نیز در سال گذشته شهرستان طالقان بارها بر اثر این پدیده دچار خسارت فراوان شد.
مدیرعامل آب منطقه ای البرز چه می گوید؟
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای استان البرز سخن آغازین را به موضوع پیش خور شدن منابع آبی استان اختصاص داد و گفت : در پس مشکلات تغییر اقلیم، بی توجهی به مصرف بهینه آب امروز از دشت ها تا رودخانه ها و سفره های زیر زمینی استان با بحران های متعدد از جمله فرونشست زمین مواجه شده است.
به گفته داود نجفیان ، عمق دسترسی به سفره های آب زیر زمینی استان در برخی نقاط به حدود ۳۰۰ متر رسیده و زمین در برخی دشت ها بین ۳۰ تا ۷۰ سانتی متر دچار فرونشست است.
وی میزان آبهای سطحی و زیر زمینی استان البرز را یک میلیاردو ۸۰۰ میلیون متر مکعب ذکر کرد و افزود : این مقدار آب در طول سال به واسطه کثرت جمعیت مصرف می شود ضمن آنکه کم بارشی ها برای تهی شدن سفره های زیر زمینی مزید برعلت است.
نجفیان از پدیده فرونشست زمین به عنوان یکی از خطرات زیست محیطی ناشی از خشکسالی و مصرف بی رویه آبهای زیر زمینی نام برد و گفت: در گام نخست مقابله با چاه های غیر مجاز در کنار طرح های تغذیه مصنوعی آب را در پیش گرفته ایم.
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای البرز عبور از خطرات خشکسالی و کم بارشی را تنها مدیریت آب با عزم عمومی دانست و به مردم و مسوولان فرهنگسازی و مصرف بهینه را یادآوری کرد.
برخی کارشناسان ، وجود حدود هشت تا ۱۱ هزار چاه غیر مجاز آب در دشت های ممنوعه البرز را از معضلاتی می دادند که در این سالها بخشی از بودجه حفاظت از منابع آبی استان البرز صرف مقابله با آنها شده اما تاکنون راه به جایی نبرده است.
این چاه ها که برخی از آنها دارای آبدهی بالا است سبب شده تا کمر زمین در دشت های استان شکسته شود و دایره وعمق فرونشست زمین را گسترش دهد.
طرح تغذیه مصنوعی اقدامی برای نجات زمین
شرکت آب منطقه ای استان البرز در سال های اخیر طرح های متعددی در زمینه تغذیه مصنوعی دشت های استان در برنامه کاری خود قرار داده که به گفته مدیرعامل این شرکت ۲ طرح تغذیه دشت های فردیس و هشتگرد به بهره برداری رسیده است.
نجفیان افزود: طرح تغذیه مصنوعی دشت فردیس با میزان ذخیره آبی ۵۰ تا ۶۰ میلیون متر مکعب امسال به بهره برداری رسید و طرح تغذیه مصنوعی دشت هشتگرد با میزان ذخیره ۱۵ میلیون متر مکعب از ۲ سال پیش فعال شده است.
وی ادامه داد: اکنون نیز طرح دیگر در دشت های کرج ، فشند و شهرستان ساوجبلاغ در دست اقدام است که با توجه به وخامت حال دشت ها و آبخوان ها (سفره های زیر زمینی ) روند اجرای این طرح ها شتاب گرفته است.
نجفیان ، مهار سیلاب ها و جلوگیری از آثار تخریبی آنها و هدایت آبهای سطحی به سفره های زیر زمینی را از مزایای طرح های تغذیه مصنوعی برشمرد و گفت : در کنار طرح های تغذیه مصنوعی آب ، طرح جامع آبرسانی استان البرز از محل سدها از سال گذشته در این استان آغاز شده تا بتوان از بار سفره های زیر زمینی کاست.
وی بیان کرد: این طرح با چشم انداز ۳۰ ساله اکنون در سه شهرستان ساوجبلاغ ، نظرآباد و اشتهارد به مرحله نهایی نزدیک شده ضمن آنکه در شهرستان کرج نیز روند اجرای آن شتاب گرفته است.
به گفته وی ، قرار است در یک بازده زمانی ۱۵ ساله تمام شهرستان های استان از مزایای طرح جامع آبرسانی استان بهره مند شوند ضمن آنکه طرح های فرهنگساری مصرف آب ، بارچرخانی پساب برای کشاورزی و صنعت به عنوان برنامه های راهبردی در دست اقدام است.
تامین آب صنعت و کشاورزی البرزاز محل پساب بازچرخانی شده
مدیرعامل شرکت آبفا استان البرز با بیان اینکه ظرفیت لازم برای بازچرخانی پساب در این استان فراهم شده است از آمادگی شرکت آبفا برای تامین آب مورد نیاز صنایع و کشاورزی استان از محل پساب بازچرخانی شده ، خبر داد.
به گفته حمیدرضا نامداری ، صرف هزینه های کلان برای احداث تصفیه خانه های فاضلاب افزون بر حفظ محیط زیست ، منبع پایدار و جایگزین خوبی برای منابع محدود آب استان البرز است .
وی توسعه تاسیسات فاضلاب را درگرو حضور فعال صنایع دانست و تاکید کرد: شرکت آبفا البرز آمادگی پذیرش سرمایه گذاران بخش خصوصی دراجرای طرح های فاضلاب را دارد.
نامداری در ادامه به حجم ۸۰ هزار متر مکعبی پساب روزانه تولیدی در تصفیه خانه های فاضلاب فعال استان اشاره کرد و گفت: شرکت آبفا البرز نیاز به دیتا بانک اطلاعاتی صنایع مستقر در استان دارد تا میزان و نوع آب مصرفی یا مورد نیاز صنایع را امکان سنجی کند و برحسب نوع تولیدات صنایع ، پساب مورد نیاز را دراختیارشان قرار دهد.
مدیرعامل آبفا البرز گفت: یکی از مهم ترین صنایع استان که امکان استفاده از پساب مطمئن و پایدار را دارد، نیروگاه برق شهید منتظر قائم است که می تواند جایگزین آب زیرسطحی باشد که در این نیروگاه مورد استفاده قرار می گیرد.
همچمین عزت الله افضلی سرپرست امور اقتصادی استانداری البرز در نشستی اظهار کرد: تمام دستگاه های اجرایی از جمله جهاد کشاورزی، صنعت ، معدن و تجارت ، شهرک های صنعتی، آبفا وآب منطقه ای استان در یک کارگروه به اجرای برنامه ریزی لازم بپردازند و بهتر است قبل از صدور مجوز احداث شهرکها و واحدهای صنعتی ،ابتدا تفاهم نامه ای برای تامین منابع آب از محل پساپ استاندارد منعقد شود.
استان البرز سه هزارو۷۶۰ واحد تولیدی و صنعتی دارد؛ این استان دارای حدود ۶۸ هزار هکتار اراضی کشاورزی و باغی است که بخش عمده آنها آبی است .
اکنون بازچرخانی پساب برای تامین آب کشاورزی و صنعت در برنامه کاری البرز قرار گرفته است.
اداره کل منابع طبیعی استان البرز نیز طرح های متعددی برای مقابله بیابانزایی و فرونشست زمین در اراضی کوهستاتی و دشت های استان در دست اقدام دارد و تاکنون نیز چند طرح آبخیزداری با هدف تقویت پوشش گیاهی و سفره های زیر زمینی آب در استان انجام داده اما توسعه این پروژه ها ضروری است.
پدیده فرونشست زمین از مهمترین مشکلاتی است که امروزه در بسیاری از مناطق کشور از جمله البرز به یک خطر زیست محیطی تبدیل شده و انتظار می رود با اجرای طرح های مختلف از جمله تغذیه مصنوعی دشت ها ، آبخیزداری ، تقویت پوشش گیاهی عرصه های منابع طبیعی ، کاهش برداشت آب از سفره های زیر زمینی ، جایگزینی پساب بازچرخانی شده با آبهای زیر زمینی برای مصارف صنعتی و کشاورزی بتوان از شتاب فرونشست نشست زمین کاست.
طبق گزارش ها اکنون اراضی مناطق جنوبی و غربی البرز در دشت های اشتهارد، نظرآباد و ساوجبلاغ در خطر فرونشست قرار دارند ضمن آنکه رانش زمین نیز یکی دیگر از خطرهایی است که در طالقان و کرج طی سال های گذشته تا کنون خساراتی به بار آورده است.
