ترجمه؛
به گزارش روابط عمومی شرکت آب منطقهای البرز، در مقیاس جهانی، آب زیرزمینی بزرگترین منبع آب شیرین قابل دسترس است. برآوردها نشان میدهد ۱۰.۶ تا ۲۲.۶ میلیون کیلومتر مکعب آب در فضاهای متخلخل و نفوذپذیر زیر سطح زمین ذخیره شده؛ ذخیرهای که در قالب آبخوانهای کمعمق (مدرن) و عمیق (باستانی) تقریباً در تمام قارهها بهجز جنوبگان حضور دارد.
این آبخوانها فقط مخزن آب نیستند؛ آنها ستون فقرات ارتباط میان آب زیرزمینی و آبهای سطحیاند. رودخانهها، تالابها و دریاچههای بسیاری، حیات خود را از جریانهای زیرسطحی میگیرند. به بیان دیگر، اختلال در آبخوانها، مستقیماً به فروپاشی اکوسیستمهای آب شیرین منجر میشود.
سهم آب زیرزمینی در حیات انسانی
آب زیرزمینی امروز حدود ۵۰ درصد آب آشامیدنی جهان را تأمین میکند و زیربنای نزدیک به ۲۵ درصد تولید محصولات کشاورزی آبی است. در بسیاری از مناطق روستایی و کمبرخوردار، آبخوانها تنها منبع پایدار و قابل اتکای تأمین آب بهشمار میآیند.
مزیتهای اقتصادی آب زیرزمینی نیز قابل چشمپوشی نیست:
به همین دلیل، آب زیرزمینی یکی از پایههای نامرئی اما حیاتی تداوم جامعهی مدرن است.
بهرهبرداری فشرده؛ آغاز بحران خاموش
همین مزیتها باعث شده آب زیرزمینی بیش از حد تحت فشار قرار بگیرد. هم آبخوانها و هم منابع آب سطحی وابسته به آنها، برای پاسخ به نیازهای خانگی، کشاورزی و صنعتی، بهطور فزایندهای استخراج میشوند.
طبق دادههای ارائهشده در مقاله، افت سطح آب زیرزمینی بیش از ۰.۵ متر در سال در بسیاری از مناطق جهان رایج شده؛ بهویژه در مناطق خشک با کشاورزی گسترده. در چهار دههی اخیر، این روند در ۳۰ درصد آبخوانهای جهان شتاب گرفته و در ترکیب با تغییرات اقلیمی، به کاهش جدی کمیت و کیفیت آب انجامیده است.
برداشت بیش از حد؛ فشار اصلی بر آبخوانها
برداشت جهانی آب شیرین از حدود ۶۰۰ کیلومتر مکعب در سال ۱۹۰۰ به نزدیک ۴۰۰۰ کیلومتر مکعب در سال ۲۰۲۰ رسیده است. سه کشور هند، چین و ایالات متحده بهتنهایی نزدیک به نیمی از این برداشت را انجام میدهند.
حدود ۷۰ درصد مصرف آب به بخش کشاورزی و آبیاری برمیگردد. هرچند در مقیاس جهانی، برداشت آب زیرزمینی کمتر از ۰.۱ درصد کل ذخایر است، اما در مقیاس محلی، بسیاری از آبخوانها با نرخی بسیار فراتر از توان تجدیدپذیریشان تخلیه میشوند.
نتیجهی این وضعیت، افت شدید سطح آب زیرزمینی، کاهش دبی رودخانهها و تالابهای وابسته، فرونشست زمین و آسیب به زیرساختها، اختلال در چرخههای زیستژئوشیمیایی، نفوذ آب شور در مناطق ساحلی و از دست رفتن منابع شرب و کشاورزی خواهد بود.
بر اساس اطلاعات مندرج در مقاله، ۲۰ درصد آبیاری جهانی از طریق برداشت ناپایدار آب زیرزمینی در مناطق کلیدی تولید غذا تأمین میشود؛ زنگ خطری جدی برای امنیت غذایی آینده.
آلودگی کشاورزی؛ تهدید آرام اما ماندگار
کشاورزی نزدیک به ۴۶ درصد سطح قابل سکونت زمین را در بر میگیرد و بزرگترین عامل آلودگی آبهای زیرزمینی در جهان است.
هر سال حدود ۱۱۰ میلیون تن کود نیتروژنی در جهان مصرف میشود. نیترات حاصل از این کودها بهراحتی به آبخوانها نفوذ میکند. غلظت بالای نیترات (بیش از ۵۰ میلیگرم در لیتر) آب را برای مصرف انسانی خطرناک میکند و میتواند به بیماری متهموگلوبینمی یا "سندرم نوزاد آبی" منجر شود.
متهموگلوبینمی یا "سندرم نوزاد آبی" یک اختلال خونی است که وقتی رخ میدهد اکسیژن بهدرستی به بافتهای بدن نمیرسد؛ مسئلهای که در نوزادان میتواند خطرناک و حتی تهدیدکنندهی حیات باشد.
مصرف جهانی سموم کشاورزی در سال ۲۰۲۱ به ۳.۵۴ میلیون تن رسید. بسیاری از این ترکیبات محلول در آباند و از طریق شستوشوی خاک، نشت یا رواناب، وارد آبخوانها میشوند؛ آلودگیهایی که پاکسازی آنها پرهزینه، زمانبر و گاه ناممکن است.
آبهای زیرزمینی؛ ستون پنهان بقا
نکتهی کلیدی مقالهی کمبریج این است: بحران آب زیرزمینی فقط مسئلهی کمبود آب نیست؛ مسئلهی از دست رفتن یک سیستم پشتیبان حیات است که بهسختی قابل جایگزینی است. آبخوانها با سرعتی بسیار کمتر از مصرف انسانی بازسازی میشوند و تخریب آنها، اثرات چندنسلی دارد.
مقالهی «منابع آب زیرزمینی: چالشها و راهکارها» با نگاهی جامع و بهروز، نشان میدهد که آب زیرزمینی دیگر یک منبع پنهان و بیپایان نیست. برداشت ناپایدار، آلودگی کشاورزی و فشارهای اقلیمی، آبخوانها را به خط قرمز پایداری رساندهاند. درک علمی این بحران و توجه همزمان به راهکارهای فناورانه، مدیریتی و طبیعتمحور، شرط ضروری حفاظت از این ذخیرهی حیاتی برای نسلهای آینده است.
ترجمه و تلخیص: نسترن کیوانپور
