آبِ بازچرخانی «کثیف» نیست؛ اگر درست انجام شود

1. تصویه‌ی اولیه و ثانویه برای جداسازی ذرات معلق و حذف بار آلی؛

2. پالایشِ پیشرفته مثل میکروفیلتراسیون یا اولترافیلتراسیون؛

3. اسمز معکوس (RO) برای حذف نمک‌ها، ویروس‌ها، ریزآلاینده‌ها و بسیاری از ترکیبات آلیِ ریز؛

4. گندزداییِ نهایی با UV  و اکسیداسیون پیشرفته (AOP) یا اُزُن‌زنی و/یا کربنِ فعال، برای شکستن ترکیبات مقاوم و نابودی باقی‌مانده‌ی عوامل بیماری‌زا.

 

این زنجیره، چیزی شبیه «چند قفلِ پشتِ سرِ هم» است: اگر قفلی نگیرد، قفل بعدی می‌گیرد. به زبان متخصصان، این همان رویکردِ موانع چندگانه است که در راهنماهای فنی آمریکا و استرالیا هم محورِ ایمنی است.

 

بازچرخانیِ آبِ شهری به استنادِ گزارش‌های رسمی سازمان حفاظت محیط زیست آمریکا (EPA) و سازمان جهانی بهداشت (WHO)  و هم‌چنین دستورالعمل‌های بازچرخانی آب برای شرب دو مدل اصلی دارد:

• Non-/Indirect Potable Reuse (IPR):  آبِ تصفیه‌شده ابتدا وارد یک مخزن طبیعی (مثلاً آبخوان) یا مخزن سطحی می‌شود و سپس با اختلاط و زمانِ ماندِ کافی، دوباره برداشت و تصفیه‌ی معمول می‌شود.

• Direct Potable Reuse (DPR): آبِ تصفیه‌شده، پس از پالایشِ پیشرفته و پایشِ برخط، مستقیماً وارد شبکه یا تصفیه‌خانه‌ی آب شرب می‌شود (بدون «گذرِ طبیعی»).

 

هر دو مدل زیر ذره‌بین مقررات سخت‌گیرانه اجرا می‌شوند؛ نمونه‌ی شاخص IPR، سامانه‌ی «تجدید آبِ سفره‌های زیرزمینیِ اورِنج کانتی» در کالیفرنیاست؛ و نمونه‌ی تاریخی DPR هم وینهوک در نامیبیاست که از دهه‌ی ۱۹۶۰ به‌طور ایمن آبِ شرب تولید کرده و امروز با کنسرسیوم WINGOC به‌روز شده است.

 

• نامیبیا (وینهوک): قدیمی‌ترین تجربه‌ی DPR؛ کارخانه‌ی گورِنگاب با ۱۰ گامِ تصفیه. از انعقاد و ته‌نشینی تا کربن فعال دانه‌ای، اُزُن و UF/RO و UV-AOP آب را مستقیم به استاندارد شرب می‌رساند، با سامانه‌ی مانیتورینگ دائم.

• سنگاپور:  برند NEWater امروز تا ۴۰٪ نیاز آبی کشور-شهر را تأمین می‌کند.

• استرالیا: راهنمای ملیِ بازچرخانیِ آب برای الحاق به منابع شرب- چارچوبی استاندارد برای طراحی، پایش و مدیریت ریسک فراهم کرده که سال‌ها مرجع پروژه‌های DPR/IPR بوده است.

 

 

چه‌قدر آب شرب می‌شود تولید کرد؟

پاسخ به این سوال تابعِ ظرفیتِ تصفیه‌خانه، جمعیت و سبد منابع است. برآوردهای بین‌المللی نشان می‌دهد بازاستفاده‌ی جهانیِ فاضلابِ تصفیه‌شده الآن حدود ۴۰ میلیارد مترمکعب در سال است. اما سهمِ شُرب در کشورها متفاوت است. شهرهایی مثل اورنج کانتی و وینهوک نشان داده‌اند که تأمینِ قابل‌اعتنای آبِ شهری با IPR/DPR شدنی و پایدار است؛ سنگاپور هم با NEWater نشان داده می‌تواند ده‌ها درصد نیاز شهر را پوشش دهد. مهم‌تر از «عددِ ثابت»، معماریِ سبد منابع است: ترکیبِ باران، بازچرخانی، آبخوان‌ها و (در سواحل) نمک‌زدایی، که ریسک را پخش و تاب‌آوری را زیاد می‌کند.

 

اتفاقاً نقطه‌ی قوتِ بازچرخانیِ مدرن پایش مداوم و استانداردهای عملکردی است. در مدل‌های امروزی، ده‌ها سنجه‌ی کیفیّتِ آنی، آزمون‌های میکروبی و ویروسی، و شاخص‌های اعتباردهی فرآیند به‌کار می‌رود. راهنماهای فنیِ EPA آمریکا و دستورالعمل‌های استرالیا به‌وضوح توضیح می‌دهند که چگونه باید ریسک‌های بهداشتی؛ از پاتوژن‌ها تا ریزآلاینده‌ها، مدیریت شوند. این یعنی «اطمینانِ مهندسی‌شده»، نه اتکا به حدس و گمان.

 

بازچرخانی، طیفی از کاربری‌ها را پوشش می‌دهد:

• شُرب (IPR/DPR) در شهرهای کم‌آب؛

• تغذیه‌ی آبخوان برای مقابله با نشست زمین و شورشدن؛

• صنعت و نیروگاه‌ها (خنک‌کاری)، که فشار را از آب شرب برمی‌دارد؛

• فضای سبز شهری، آبیاریِ پارک‌ها و خیابان‌شویی؛

• کشاورزیِ مدیریت‌شده با استانداردهای بهداشتی.

 

بازچرخانیِ آب، اگر بر مدارِ علم و استاندارد اجرا شود، نه آبِ «دست‌دوم» که منبعی نوین و قابل اتکاست. آبی که از چند فیلترِ فنی و حقوقی گذشته و سلامت آن، پایشی و مستند است. جهانِ امروز، از نامیبیا تا کالیفرنیا و از سنگاپور تا استرالیا، نشان داده که می‌توان با بازچرخانیِ اصولی، ده‌ها درصد از نیاز شهری را تأمین، فشار از سفره‌های زیرزمینی برداشت و در برابر خشکسالی «تاب‌آور» شد. این راه، میان‌بُر نیست؛ اما راهِ روشن است، با قفل‌های چندگانه، داده‌های شفاف و گفت‌وگو با افکار عمومی. 

اگر قرار است «خانه‌ی آبیِ شهر» فرو نریزد، باید به‌جای قفل‌کردنِ ذهن‌ها روی انگِ «کثیف»، به قفل‌های «چندگانه‌ی ایمنی» فکر کنیم و به چرخه‌ای که آب را، با علم و شفافیت، دوباره به زندگی برمی‌گرداند.

منابع مورد استفاده در این گزارش:

• US EPA, Potable Reuse Compendium – چارچوب فنی و مدیریتیِ بازچرخانیِ شُرب

• Australian Guidelines for Water Recycling: Augmentation of Drinking Water Supplies – راهنمای طراحی و مدیریت ریسک DPR/IPR

• savethewater.org

• OCWD: پروژه‌ی GWRS – الگوی جهانی IPR در مقیاس کلان

• WINGOC (Windhoek): فرایند ۱۰ مرحله‌ای DPR و پایش برخط